Historia Batalionu

  

Powstanie i działania kompanii „Agat”/”Pegaz”


Oddział do Zadań Specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej, noszący kolejno kryptonimy: „AGAT” (skrót od Anty-Gestapo ), „PEGAZ” (skrót słów „Przeciw Gestapo”, wprowadzony od stycznia 1944 r.), „PARASOL” (od skojarzenia z czaszą spadochronu, wprowadzony po przekształceniu kompanii w batalion szturmowy w czerwcu 1944 r.), zorganizowany został latem 1943 roku i działał do końca Powstania Warszawskiego. Utworzenie oddziału było wynikiem decyzji podjętej przez Dowództwo AK, spowodowanej natężeniem się terroru niemieckiego na okupowanych terenach kraju.

Żołnierze batalionu "Parasol" w czasie walk na Starym Mieście (foto: AAN)

Żołnierze batalionu „Parasol” w czasie walk na Starym Mieście.
(zdjęcie ze zbiorów Archiwum Akt Nowych)

Za najwłaściwsze źródło zaspokojenia potrzeb kadrowych nowotworzonego oddziału uznano szeregi konspiracyjnego Związku Harcerstwa Polskiego, działającego od września 1939 roku pod kryptonimem „Szarych Szeregów”. Wybór tego partnerstwa nie był przypadkiem. Harcerstwo zawsze było kuźnią charakterów, a cechy wyrabiane w jego szeregach stanowiły cenny i nie do pominięcia kapitał niezbędny u przyszłych żołnierzy jednostki, której wyznaczano bodajże najtrudniejszy odcinek walki zbrojnej pod okupacją – uderzanie w newralgiczne punkty aparatu okupacyjnego wroga, realizującego konsekwentnie program eksterminacji naszego narodu.

Wyrazem pełnego zrozumienia potrzeb armii podziemnej ze strony komendy „Szarych Szeregów” stała się zgoda na oddelegowanie 60 najstarszych harcerzy z tzw. „Grup Szturmowych”, jako zalążka kadrowego przyszłej kompanii. „GS”- y stanowiły już wówczas oddział podlegający Kierownictwu Dywersji KG Armii Krajowej, o liczącym się dorobku w akcjach dywersyjnych.

Adam Borys ps. "Pług" dowódca Batalionu ParasolOrganizatorem oddziału oraz jego dowódcą został „cichociemny”, kapitan rezerwy artylerii Adam Borys „Pług”, który w październiku 1942 roku przerzucony został do kraju drogą powietrzną z Wielkiej Brytanii, na terenie której zdobył bogaty zasób teoretycznej i praktycznej wiedzy wojskowej z zakresu dywersji, niezbędnej dla realizacji zadań bojowych na zapleczu wroga.

Relacja kpt. Adama Borysa o początkach oddziału

Proces przeniesienia podstawowej i specjalnej wiedzy wojskowej w harcerskie szeregi oddziału wymagał również pomocy ze strony profesjonalistów różnych specjalności. Dla tego celu skompletowana została w oddziale kadra instruktorska, złożona z oficerów i podchorążych, spoza kręgów harcerstwa. Członkowie tej kadry posiadali już dłuższy staż konspiracyjny i sprawdzony zasób wiedzy wojskowej określonej specjalności. Dowódca mógł więc z nimi rozmawiać językiem czysto wojskowym, co w znacznej mierze uprościło i skróciło proces szkolenia, prowadzonego w ramach II- go turnusu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty „Agricola” ( lipiec 1942-styczeń 1943), Szkoły Niższych Dowódców „Belweder”, kursu „Wielkiej Dywersji”, kursu dowódców kompanii, szkolenia spadochronowego i innych pomniejszych.

W życiu codziennym oddziału, w toku szkolenia oraz prowadzonej walki, rejestrowane początkowo różnice środowiskowe tych dwóch odmiennych przekrojowo zespołów szybko się zacierały. Harcerze czuli się coraz bardziej żołnierzami, a wojskowi lepiej czuli i rozumieli harcerstwo.