Zwykliśmy mawiać, że historia jest nauczycielką życia. Jednak żeby tę rolę odegrała, nie może być ona tylko książkowym zbiorem dawnych faktów.  Musi być traktowana jak żywa tkanka i źródło, dzięki któremu młodzież rozumie naszą teraźniejszość. Również dzięki kontaktom z heroicznymi uczestnikami naszej historii, ich barwnym opowieściom wielkie słowa  przestają brzmieć jak puste frazesy.

Pięć  lat temu  Społeczne Liceum Ogólno-kształcące nr 4 i Gimnazjum przy ul. Hawajskiej 14a przyjęły zacne imię Batalionu AK „Parasol”. Ojcem chrzestnym sztandaru został wtedy nieżyjący już Prezydent RP na Uchodźstwie Ryszard Kaczorowski, matką chrzestną – uczestniczka owianej legendą  akcji na hitlerowskiego zbrodniarza Kutscherę – Maria Stypułkowska-Chojecka ps. „Kama”. W uroczystości uczestniczyło 28 byłych żołnierzy „Parasola”. Padły wówczas znamienne słowa: „na Hawajskiej Parasolarzy już będzie tylko przybywało” o czytelnym przesłaniu, że spadkobiercami  drogich dla nich wartości będą kolejne roczniki młodzieży.

Następne lata obfitowały w liczne spotkania żołnierzy z młodzieżą, wspólne uroczystości, rozmowy. Ściany Hawajskiej były też jednym z ważnych miejsc wspólnych spotkań byłych żołnierzy, a ich obecność w tym miejscu stała się dla środowiska szkolnego dużym zaszczytem i żywą lekcją historii.

W ubiegłym roku z inicjatywy prezesa Autorskiego Towarzystwa Edukacyjnego (organu prowadzącego obydwie szkoły) Jacka Strzałkowskiego zrodził się projekt „Chłopcy silni jak stal”, którego założeniem jest dokumentowanie wiadomości o  Batalionie przez młodzież. Nadzór merytoryczny i organizacyjny nad przedsięwzięciem objął nauczyciel historii – pan Paweł Makowiec.

W ramach projektu  zaczęto gromadzić  archiwalne fotografie i dokumenty. Młodzież fotografowała i opisywała miejsca pamięci związane z działalnością oddziału, przeprowadzała wywiady, sporządzała na podstawie dostępnych źródeł biogramy żołnierzy. Nawiązano kontakty z Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum Harcerstwa, Archiwum Akt Nowych, Archiwum M. St. Warszawy, Narodowym Archiwum Cyfrowym, Grupą Rekonstrukcji Historycznej „Parasol”. Uwieńczeniem  pracy stała się internetowa Szkolna Izba Pamięci Batalionu AK Parasol  – www.batalionparasol.pl, która wciąż będzie wzbogacana o nowe materiały.

W dniu 28 września  br. w szkole odbyła się uroczystość otwarcia Szkolnej Izby Pamięci. Uroczystość ta zgromadziła wielu gości: żyjących żołnierzy Batalionu, osoby reprezentujące podmioty zaangażowane w powstanie projektu  i przedstawiciele władz dzielnicy Warszawa Ursynów. Przybyli również ksiądz prałat Tomasz Król (do niedawna proboszcz Parafii św. Tomasza Apostoła), poseł na Sejm RP – Artur Górski. Szczególnymi gośćmi byli komandosi  z Lublińca, kontynuatorzy tradycji wojskowych „Parasola”, uczestniczący w misji wojskowej w Afganistanie.

Występujący przed młodzieżą byli żołnierze  Batalionu AK „Parasol” nie kryli wzruszenia z powodu tak doniosłej uroczystości. Pan Wojciech Świątkowski ps. „Korczak” przypomniał o zamordowanej przez gestapo łączniczce oddziału Halinie Grabowskiej – „Zecie”, zaś pani  Maria Stypułkowska-Chojecka ps. „Kama” zaznaczyła,  że oddział „Parasol” trzeba kojarzyć nie tylko z legendarną już akcją na Kutscherę, ale z wieloma innym akcjami mającym na celu wykonanie wyroku sądu podziemnego na hitlerowskich zbrodniarzach.

Z kolei dyrektor obydwu szkół pani Barbara Wetesko zwróciła uwagę na wartości przyświecające oddziałowi, takie jak „Bóg-Honor-Ojczyzna” i na jego historyczną rolę w walce o przetrwanie polskości. Nagrodzono cennymi książkami o tematyce powstańczej młodzież biorącą najaktywniejszy udział we współtworzeniu izby.

Uroczystej prezentacji internetowej izby pamięci  dokonał prezes ATE  i pomysłodawca projektu pan Jacek Strzałkowski. Pokazał on, w jaki sposób można „zwiedzać” strony  izby, zapoznając się ze zgromadzonymi tam materiałami. Na jednej z nich można przeczytać o historii batalionu. Inna przedstawia biogramy żołnierzy sporządzone przez uczniów. Jest również strona poświęcona miejscom pamięci zaznaczonym na wirtualnej mapie Warszawy. Dzięki powiększeniu  można zobaczyć, jak wyglądały tamte miejsca w czasach wojny. Możliwa jest też wirtualna rekonstrukcja przebiegu akcji na Kutscherę. Przygotowywane są  symulacje innych akcji „Parasola”.

Ważną część portalu stanowią nagrane i  spisane przez uczniów rozmowy z żołnierzami, odtwarzające nie tylko fakty, ale również nastroje i refleksje, które towarzyszyły w tamtych czasach młodym walczącym żołnierzom. Dostępne są skany unikalnych archiwaliów oddziału. Merytoryczne opracowania dotyczące oddziału są wzbogacone o galerie fotograficzne. Pan Jacek Strzałkowski zaznaczył, że strona izby będzie konsekwentnie rozbudowywana i poszerzana o nowe materiały.

Całe przedsięwzięcie, kładąc nacisk na cele wychowawcze szkoły, również daleko poza potrzeby szkoły wykracza. Zgromadzony materiał  może być bowiem przydatny dla innych placówek oświatowych jako zbiór gotowych wskazówek, pomocnych  w czasie wycieczek szkolnych szlakiem miejsc pamięci. Może również stać się skarbnicą wiedzy dla osób interesujących się dziejami oddziałów Armii Krajowej w czasie okupacji i Powstania Warszawskiego. Może też zachęcać każdego czytelnika do spacerów po Warszawie, pozwalających na odwiedzenie miejsc związanych z tymi ważnymi dla nas dziejami.

Współtworzona przez uczniów  izba, dzięki kontaktom z dawnymi żołnierzami, stanowi swoistą „arkę przymierza między dawnymi a młodszymi laty”. Z pewnością pozwoli też dogłębniej zrozumieć, że przeszłość, zwłaszcza ta pełna ofiar  w walce o ideały i dramatycznie krwawa, to nie tyle anachronizm, co rusztowanie, na którym opiera się nasze dziś i jutro.

Adam Hohendorff,
nauczyciel języka polskiego

(tekst ukazał się w Tygodniku Południe, nr 31 (787) w dniu 4 października 2012 r.